Φτωχές Απαντήτριες: Τι περιγράφει ο όρος στη Γυναικολογία & πως συνδέεται με τη Εξωσωματική Γονιμοποίηση
Στην εξωσωματική γονιμοποίηση τα τελευταία χρόνια σημειώνονται αλματώδη βήματα και η πολλά υποσχόμενη πρακτική εξελίσσεται δυναμικά.
Νέα επιτεύγματα και μέθοδοι κάνουν τη διαδικασία αυτή περισσότερο επιθυμητή και λιγότερο επίπονη για την γυναίκα, ανεβάζοντας πλέον τα ποσοστά επιτυχίας της. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπως οι ¨φτωχές απαντήτριες¨ που θα αναφερθούμε σε αυτό το άρθρο όπου τα ποσοστά επιτυχίας δεν είναι εύκολο να αλλάξουν θριαμβευτικά. Ας δούμε όμως για τι ακριβώς μιλάμε.
Ένα από τα πιο συχνά προβλήματα που προκύπτουν κατά τη θεραπευτική αγωγή για την ελεγχόμενη πρόκληση ωοθυλακορρηξίας προκειμένου το ζευγάρι να υποβληθεί στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) , είναι ο πολύ χαμηλός ή και μηδενικός αριθμός των παραγόμενων ωαρίων.
Δυστυχώς, τα ωάρια συχνά δεν είναι καλής ποιότητας με αποτέλεσμα να προκύπτουν χαμηλά ποσοστά εγκυμοσύνης .
Οι γυναίκες οι οποίες παρουσιάζουν περιορισμένη απόκριση στην λεγόμενη ωοθηκική διέγερση καλούνται -με σκοπό αποκλειστικά περιγραφικό και επουδενί μειωτικό- ¨Φτωχές Απαντήτριες¨.
Κριτήρια για τον Ορισμό των Φτωχών Ανταποκριτριών
Για να οριστεί μια γυναίκα σαν ΦΑ (φτωχή απαντήτρια) πρέπει να διαθέτει δυο από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Μεγαλύτερη των 40 ετών ή παρουσία παραγόντων ρίσκου (γενετικές ή επίκτητες διαταραχές όπως σύνδρομο Turner’s )
- Αυτοάνοσα νοσήματα, σε ορισμένες περιπτώσεις, το σώμα παράγει αντισώματα εναντίον του ίδιου του ωοθηκικού ιστού, που βλάπτουν τα ωοθυλάκια και “καταστρέφουν” τα ωάρια
- Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τον ιστό των ωοθηκών, βλάπτοντας έτσι το γενετικό υλικό των ωαρίων
- Προηγούμενοι κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης με φτωχή ανταπόκριση (αναβληθέντες κύκλοι ή λιγότερα από τρία ωάρια)
- Ανώμαλο τέστ για το απόθεμα ωοθηκών, ήτοι λίγες καταβολές ωοθυλακίων ή χαμηλή AMH(ορμόνη Anti-Mullerian).
Σημειωτέον, τα ανωτέρω είναι κριτήρια της Μπολόνια τα οποία έχουν ρεαλιστική προσέγγιση των φτωχών απαντητριών και δεν υπάρχει ανάγκη τροποποίησης των.
Η συχνότητα των ΦΑ κυμαίνεται από 10-24% των ζευγαριών που υπόκεινται σε εξωσωματική γονιμοποίηση και σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα του 2015 μπορεί να φτάνει μέχρι το 34% , ενώ στον γενικό πληθυσμό μπορεί να φτάσει το 10% των γυναικών που είναι μικρότερες των 40 ετών.
Διαγνωστικές Μέθοδοι για τις Φτωχές Απαντήτριες
Σύμφωνα με τη δική μου εμπειρία στις φτωχές απαντήτριες ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος διάγνωσης είναι ο συνδυασμός των κάτωθι:
- Κολπικό υπερηχογράφημα 2ης ή 3ης ημέρας κύκλου προς έλεγχο καταβολών ωοθηλακίων και παράλληλα αποκλεισμό λειτουργικών κύστεων
- Έλεγχος ορμονών όπως FSH, LH, οιστραδιόλη (την ίδια ημέρα με το υπερηχογράφημα) και μέτρηση AMH (οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου της γυναίκας).
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν γυναίκες οι οποίες δεν ανταποκρίνονται σωστά στη διέγερση και είναι μικρότερες των 40 ετών αλλά το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο σε αυτές που είναι ηλικίας άνω των 40 ετών.
Για το λόγο αυτό είναι άκρως απαραίτητο να υπάρξει προτροπή προς την σύγχρονη γυναίκα να μην καθυστερεί την τεκνοποίηση. Εάν αυτό δεν μπορεί να καταστεί δυνατόν λόγω καριέρας ή επιλογών τότε θα πρέπει να γίνεται έλεγχος της AMH και να εξετάζει την πιθανότητα κρυοσυντήρησης ωαρίων .
Συμπτώματα για τις Φτωχές Απαντήτριες
Η γυναίκα με φτωχή ανταπόκριση συνήθως βιώνει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Διαταραχές κύκλου δηλαδή χάνει περιόδους ή η περίοδος διαφέρει σε ποσότητα και διάρκεια
- Εξάψεις και ιδρώτες
- Κολπική ξηρότητα
- Ευερεθιστότητα ή δυσκολία συγκέντρωσης
- Μειωμένη λίμπιντο
Όπως αντιλαμβάνεστε, τα συμπτώματα αυτά είναι τα ίδια με αυτά που μια γυναίκα μπορεί να βιώσει κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου, του χρονικού δηλαδή διαστήματος που προηγείται της εμμηνόπαυσης και που μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 12 έτη.
Οι αλλαγές αυτές είναι χαρακτηριστικές της μείωσης των διαθέσιμων οιστρογόνων, των γυναικείων ορμονών που μειώνονται καθώς μειώνεται και το απόθεμα των ωοθηκών στις ωοθήκες.
Οι γυναίκες που είναι ΦΑ μπορεί να ωφεληθούν από ορισμένα συμπληρώματα διατροφής καθώς και αλλαγές στις συνήθειες τους που θα τις βοηθήσουν να παράγουν πιο υγιή ωάρια. Αυτό όμως δεν συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζεται επιμονή και υπομονή.
Δεν μπορούμε σαφώς να αντιστρέψουμε την κατάσταση αλλά μπορούμε να δημιουργήσουμε τις ιδανικές συνθήκες και να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα.
Επιλογές Θεραπείας
Οι επιλογές που δίδονται σε μια γυναίκα που έχει μειωμένο απόθεμα ωοθηκών και είναι φτωχή απαντήτρια, δηλαδή δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι:
1) Ο φυσικός κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης, αν και έχει τις δυσκολίες του, έχει αποτελέσει ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια του έμπειρου ειδικού εξωσωματικής.
2) Η αναζωογόνηση ωοθηκών (PRP PLATELET RICH PLASMA) είναι μια νέα πειραματική διαδικασία η οποία βοηθά στην φυσική παραγωγή των ωοκυττάρων στις ωοθήκες. Είναι μια αξιόλογη εναλλακτική επιλογή αντί της δωρεάς ωαρίων. Επιπλέον προσφέρει ελπίδα σε γυναίκες που βρίσκονται σε προχωρημένη αναπαραγωγική ηλικία και έχουν μειωμένο αριθμό και συνήθως κακής ποιότητας ωάρια.
Ουσιαστικά όμως η επιλογή με τα υψηλότερα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης είναι η δωρεά ωαρίων. Πρόκειται για μία απλή τεχνική ιατρικά αλλά μια πολύπλοκη διαδικασία τόσο συναισθηματικά όσο και ψυχολογικά για το ζευγάρι που θα αποφασίσει να κάνει αυτή την επιλογή.
Βέβαια το ζευγάρι θα πρέπει πριν προχωρήσει στη λύση του δανεικού ωαρίου να δοκιμάσει κύκλους με το δικό τους ωάριο.
Το μήνυμα όμως που οφείλω να περάσω σαν επιστήμονας και άνθρωπος είναι απλό και έγκειται στο γεγονός ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποκλειστεί η επίτευξη κύησης όποια και αν είναι η εικόνα της ωοθηκικής λειτουργίας.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, γνωρίζοντας τη μειωμένη παρουσία αλλά και λειτουργικότητα των ωαρίων τους, να υποστηρίζονται και να εμψυχώνονται στην απόφαση τους αυτή.
